POZNAJ EMOCJE
TWOJEJ RZEKI
Potrzebujesz słoika, sitka lub siatki (np. akwarystycznej) płaskiego pojemnika, termometru, szkła powiększającego, odpowiedniego ubrania (kalosze, wodery).
Pamiętaj o bezpieczeństwie – nie wchodź do rzeki - prowadź eksperyment pozostając na brzegu.
Zwróć uwagę na wygląd i otoczenie. Czy rzeka ma naturalny brzeg i jest kręta, czy koryto jest zmienione poprzez ludzką działalność – jest prosta z betonowymi brzegami?
Zwróć uwagę na śmieci – czy widzisz je na brzegach i wewnątrz koryta?
Ile jest wody w rzece, czy rzeka wysycha, a może wręcz rozlewa się na okoliczne łąki i pola?
Do sprawdzenia samego stanu wody posłużą Ci zabrane ze sobą materiały. Pobierz wodę do słoika. Zwróć uwagę na jej barwę, zmętnienie i zapach. Czasami kolor wody może być zmieniony od naturalnych czynników, np. w ciekach przepływających przez obszary torfowiskowe, jednak, jeżeli widzimy nagłą zmianę barwy objaw taki powinien nas zaniepokoić.
Domowymi metodami nie określimy zanieczyszczeń. Możemy jednak określić czystość rzeki metodami pośrednimi z wykorzystaniem żyjących w niej organizmów! Taka metoda bazuje na bioindykatorach – organizmach, które poprzez wykazywanie pewnych znanych nam wymagań wobec środowiska pozwalają ocenić jego stan.
W wypadku rzeki bioindykatorami są organizmy bezkręgowe, jak np. larwy owadów, skorupiaki czy skąposzczety. Pozwolą nam w przybliżeniu określić czystość rzeki.
Z pomocą siatki lub sitka „poszperaj” wśród wodnej roślinności i zakamarków. Zebrany w ten sposób materiał przełóż do pojemnika wcześniej wypełnionego wodą. Zobacz, czy widzisz żyjące organizmy. Jeśli tak – zobacz, czy są one różnorodne pod względem wyglądu i postaraj się je zidentyfikować!
Co możesz spotkać? (do obserwacji może przydać się szkło powiększające)
Zwierzęta żyjące tylko w czystej rzece:
Larwy jętek:
- To owady, mają 3 pary odnóży
- Z końcówki ciała wyrastają zazwyczaj 3 włosowate wyrostki
- Na ostatnim segmencie - odwłoku - zobaczysz wachlarzykowate lub włosowate struktury, czyli skrzelotchawki, które umożliwiają tym zwierzętom oddychanie
Larwy widelnic:
- To owady, mają 3 pary odnóży
- Z końcówki ciała wyrastają zawsze 2 włosowate wyrostki
- Na drugim segmencie tułowiu - zobaczysz włosowate struktury. To skrzelotchawki, które umożliwiają oddychanie.
Larwy chruścików:
- To owady, mają 3 pary odnóży
- Większość z nich buduje domki, obserwujmy ruch przy brzegu
- Te, które domków nie budują mają na końcu ciała dwa wyrostki zakończone hakami
Zwierzęta, które mogą żyć w zanieczyszczonej rzece:
Larwy muchówek:
- Mają robakowaty kształt
- Nie mają odnóży
- W większości mają wyodrębnioną głowę
Ślimaki:
- Mają muszlę
- Mogą być niewielkie
Skąposzczety wodne:
- Wydłużony robakowaty kształt podobny do dżdżownic
- Brak głowy
W przypadku, gdy w sprawdzanej przez siebie rzece zauważysz znaczną przewagę larw jętek, widelnic czy chruścików, oznaczać to będzie, że rzeka jest w dobrym stanie ekologicznym. Jeśli w Twojej rzece występują będą głównie gatunki, które świetnie sobie radzą w zanieczyszczonych wodach – larwy muchówek, ślimaki i skąposzczety, to rzeka może być zanieczyszczona.
Zanim wygenerujesz portret Twojej rzeki masz jeszcze misję: Zrób zdjęcie identyfikowanego zwierzęcia i umieść je na platformie iNaturalist. W ten sposób pomożesz naukowcom w poznawaniu różnorodności rzek. To da ci też możliwość zweryfikowania Twoich znalezisk.